Nghị định 15/2018/NĐ-CP đã tạo bước ngoặt trong quản lý an toàn thực phẩm, khi chuyển mạnh sang cơ chế tự công bố sản phẩm thay vì xin cấp phép như trước. Trong nhiều năm áp dụng, cơ chế này đã giúp giảm thủ tục hành chính, nhưng cũng bộc lộ những hạn chế: doanh nghiệp chủ yếu công bố sản phẩm ở mức “đảm bảo an toàn tối thiểu”, chưa phản ánh đầy đủ chất lượng thực sự.
Từ góc nhìn thực tế, Dự thảo sửa đổi, bổ sung Nghị định 15/2018/NĐ-CP đã đưa ra nhiều điểm điều chỉnh nhằm khắc phục hạn chế này. Những thay đổi không chỉ dừng ở khía cạnh thủ tục, mà còn mở rộng phạm vi trách nhiệm và cam kết của doanh nghiệp đối với sản phẩm. Trong đó, nội dung đáng chú ý nhất chính là việc yêu cầu doanh nghiệp phải tự công bố cả chất lượng sản phẩm, bên cạnh yếu tố an toàn như trước đây.
1. Từ "công bố an toàn" sang "công bố an toàn + chất lượng"
Trước đây, khi thực hiện theo Nghị định 15/2018/NĐ-CP, doanh nghiệp chỉ cần tự công bố về an toàn thực phẩm của sản phẩm trước khi lưu thông. Hồ sơ chủ yếu xoay quanh:
• Bản tự công bố sản phẩm.
• Kết quả kiểm nghiệm các chỉ tiêu an toàn (vi sinh, kim loại nặng, hóa chất cấm…).
Như vậy, trọng tâm là đảm bảo sản phẩm không gây nguy hại cho sức khỏe người tiêu dùng.
Theo dự thảo sửa đổi, phạm vi tự công bố được mở rộng:
• Doanh nghiệp phải tự công bố cả các chỉ tiêu chất lượng chủ yếu của sản phẩm, bên cạnh các chỉ tiêu an toàn.
• Điều này có nghĩa, nội dung công bố sẽ thể hiện rõ giá trị dinh dưỡng, thành phần chính, đặc tính chất lượng đặc trưng của sản phẩm.
2. Tăng tính minh bạch và trách nhiệm
Việc yêu cầu công bố chất lượng mang lại hai thay đổi quan trọng:
• Minh bạch hơn với người tiêu dùng: Người mua có thể so sánh sản phẩm thực tế với chỉ tiêu chất lượng mà doanh nghiệp đã công bố.
• Tăng trách nhiệm doanh nghiệp: Nếu sản phẩm lưu thông trên thị trường không đạt đúng chất lượng đã công bố, doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm pháp lý.
3. Liên quan đến công tác hậu kiểm
• Trước đây, cơ quan quản lý khi hậu kiểm chủ yếu so sánh kết quả kiểm nghiệm an toàn với hồ sơ.
• Theo dự thảo mới, hậu kiểm sẽ dựa trên cả chỉ tiêu an toàn và chỉ tiêu chất lượng đã công bố.
• Điều này giúp kiểm soát tốt hơn tình trạng gian lận thương mại (ví dụ: sản phẩm quảng cáo một đằng nhưng chất lượng thực tế một nẻo).
4. Tác động đến doanh nghiệp
• Thuận lợi: Tạo niềm tin cho người tiêu dùng, sản phẩm minh bạch hơn → lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp làm ăn uy tín.
• Khó khăn/rủi ro: Doanh nghiệp phải đầu tư kỹ hơn trong kiểm nghiệm chất lượng. Nếu công bố sai hoặc không duy trì được chất lượng như đã công bố, nguy cơ bị xử phạt, thu hồi, ảnh hưởng uy tín.
5. Ý nghĩa của thay đổi
Việc bổ sung yêu cầu tự công bố chất lượng không chỉ mang tính kỹ thuật, mà còn thể hiện xu hướng quản lý hiện đại:
• Từ quản lý an toàn tối thiểu → sang quản lý an toàn + chất lượng thực chất.
• Gắn trách nhiệm doanh nghiệp với toàn bộ chuỗi giá trị sản phẩm, chứ không chỉ dừng ở mức “không gây hại”.
• Góp phần nâng cao chuẩn mực cạnh tranh và uy tín hàng hóa Việt Nam trên thị trường trong nước và quốc tế.
Kết luận:
Nếu Nghị định sửa đổi được ban hành, doanh nghiệp sẽ phải thay đổi cách tiếp cận: không chỉ lo làm hồ sơ “đủ an toàn để lưu hành”, mà cần cam kết, duy trì và chịu trách nhiệm với chất lượng sản phẩm. Đây là bước tiến quan trọng, nhưng cũng là thách thức không nhỏ đối với các đơn vị sản xuất, kinh doanh thực phẩm.
